Sueño y mentira de Franco
Pablo Picasso als stripauteur
Tussen juli 1936 en april 1939 woedt in Spanje een burgeroorlog. Een groep rechtse generaals, die in oktober 1936 onder leiding komt van generaal Francisco Franco, neemt het op tegen de republikeinse regering. De Nationalisten worden geholpen door nazistisch Duitsland en fascistisch Italië, de republikeinen krijgen steun van de Sovjet-Unie en Mexico.
Als opperbevelhebber van de Duitse luchtmacht geeft Hermann Göring bevel tot het bombarderen van het Baskische stadje Guernica, op 26 april 1937. Naar eigen zeggen was het een goede test voor zijn pas samengestelde Luftwaffe. De Baskische regering beweerde dat er 1 654 doden gevallen waren, meer recentere schattingen houden het tussen 150 en 400. Dit eerste terreurbombardement in Europa groeide snel uit tot een wereldwijd symbool van het leed van burgerslachtoffers in oorlogstijden.
|
Van mei tot november 1937 vindt in Parijs de ‘Exposition Internationale des Arts et Techniques dans la Vie Moderne’ plaats. De Spaanse kunstenaar Pablo Picasso, die al sinds 1904 in Parijs woont, krijgt opdracht een werk te maken voor het Spaanse paviljoen. Hij laat zich inspireren door het bombardement op Guernica en maakt op twee maanden tijd met behulp van witte en zwarte verf en een ladder een indringend werk van 3,5 op ruim 7 meter. “In mijn recente werken druk ik mijn afgrijzen uit van de militaire kaste, die op dit moment Spanje in een oceaan van ellende en dood aan het storten is”, aldus de kunstenaar in mei 1937.
Toch was dit niet de eerste keer dat Picasso, die getuige was van twee wereldoorlogen en een burgeroorlog in zijn leven, zich politiek uitliet in zijn werk. In januari 1937 maakt hij veertien etsen, die hij in juni, toen hij aan het werk was aan ‘Guernica’, aanvulde met vier etsen, die als onderwerp niet langer Franco maar een vrouw hebben.
De achttien etsen, geordend in drie maal drie plaatjes op twee printplaten, vormen samen met een prozagedicht ‘Sueño y mentira de Franco’ (‘Droom en bedrog van Franco’), Picasso’s satirische kijk op de aanspraak van de dictator dat hij de redder is van de conservatieve Spaanse cultuur en maatschappij.
Picasso’s oorspronkelijke plan was om de karikaturale etsen tijdens de Wereldexpo te verkopen als losse ansichtkaarten en zo geld in te zamelen voor de republikeinen. “Op dit moment in zijn leven en carrière is Picasso niet alleen meer betrokken bij politieke gebeurtenissen”, vertelt kunsthistorica Patricia Failing. “Hij doet ook iets erg ongewoons: hij maakt een uitgesproken propagandistisch en fondsenwervend werk.”
“Toch werden de afbeeldingen niet erg ruim verspreid”, zei kunstenares Françoise Gilot, een van de vele minaressen van Picasso. “Ze waren bedoeld om zijn gal te ventileren, zodat hij kon zeggen wat hij te zeggen had.” Uiteindelijk laat Picasso zelf de twee vellen integraal afdrukken om ze te verkopen, vergezeld van een gedicht dat hij schreef in januari, nadat hij de eerste veertien etsen te maken. Het gedicht werd gereproduceerd in zijn handschrift en vergezeld van een Engelse vertaling.
Dichter Jerome Rothenberg vertaalde Picasso’s gedicht, dat duidelijk verband houdt met de afbeeldingen en zo meer inzicht kan verschaffen in de bedoelingen van de artiest, en publiceerde het in 2004 in zijn boek The burial of the Count of Orgaz & other poems, uitgegeven door Exact Change.
owl fandango escabeche swords of octopus of evil omen furry dishrag scalps afoot in middle of the skillet bare balls popped into a cone of codfish sherbert fried in scabies of his oxen heart - mouth full of marmalade of bedbugs of his words - silver bells & cockle shells & guts braided in a row - a pinky in erection not a grape & not a fig - commedia del arte of bad weaving & smudged clouds - cosmetics of a garbage truck - the rape of las meninas cries & outcries - casket on shoulders crammed with sausages & mouths - rage that contorts the drawing of a shadow that lashes teeth nailed into sand the horse ripped open top to bottom in the sun which reads it for the flies who tack a rocket of white lilies to the knots spliced in the sardine heavy nets - lamp of lice where dog is & a knot of rats & hide outs in a palace of old rags - the banners frying in the skillet twist in black of ink sauce spilled in drops of blood that gun him down - the street soars to the clouds its feet bound to a sea of wax that makes its guts rot & the veil that covers it is singing dancing mad with sorrow - a flight of fishing poles alhigui and alhigui of the moving van first class interment - broken wings spinning in the spider web of dry bread & clear water a paella made of sugar & of velvet that paints a whiplash on its cheeks - the light blocked out the eyes before the mirror that make monkeyshines the chunk of nougat in the flames that gnaws itself the lips around the wound - cries of children cries of women cries of birds cries of flowers cries of wood & stone cries of bricks cries of furniture of beds of chairs of curtains of casseroles of cats & papers cries of smells that claw themselves of smoke that gnaws the neck of cries that boil in cauldron & the rain of birds that floods the sea that eats into the bone & breaks the teeth biting the cotton that the sun wipes on its plate that bourse & bank hide in the footprint left imbedded in the rock.