Jean Van Hamme, reiziger zonder grenzen

Honderdnegentien. Zoveel landen heeft lijstjesfreak Jean Van Hamme in zijn leven bezocht. Een tentoonstelling in het Belgisch Stripmuseum toont hoe de man zijn passie voor het reizen combineerde met die voor het schrijven van stripscenario’s.

Fijne anekdote: Epoxy, het eerste stripalbum naar een scenario van Jean Van Hamme, is genoemd naar een polymeer waarmee het toenmalige kaderlid bij USS Chemicals vaak in contact kwam. De vereenvoudigde chemische formule van de stof siert zelfs de cover van het verhaal dat getekend werd door Paul Cuvelier.

Over Jean Van Hamme, bijgenaamd ‘Monsieur 10%’ naar het aandeel strips op de markt waar hij op een bepaald moment een hand in had, zijn de belangrijkste dingen wel geweten. Dat hij niet verwacht had ooit te kunnen leven van zijn pen, dat hij een onsuccesvol romancier was, dat hij verschillende stripverkoopskanonnen lanceerde… Toch slaagde het Belgisch Stripmuseum er met de expo Jean Van Hamme, reiziger zonder grenzen regelmatig in ons te verrassen met onbekende feiten uit zijn rijkgevulde carrière.

Het doet dat aan de hand van een chronologisch overzicht van ongeveer al zijn reeksen. Zo volgden na Epoxy nog twee albums van Corentin met Cuvelier. Eind dit jaar verschijnt in het Frans De 3 parels van Sa-Skyia, getekend door Christophe Simon naar een novelle van Van Hamme.

Avontuur zonder helden, het eerste one-shot dat verscheen in stripblad Kuifje, werd getekend door Dany. Het werd vervolgd door het commercieel bedoelde maar onsuccesvolle Harlekijn, een vroege voorloper van Largo Winch. Hoewel Van Hamme toegaf zich niet op zijn gemak te voelen in het humoristische genre, schreef hij toch Domino voor Chéret en Mr. Magellan voor Géri. 

Van elke reeks hangen er enkele platen en een korte biografie van de tekenaar. Opvallende originelen zijn er in de reeks Michaël Logan, getekend door de te vroeg gestorven André Beautemps. Van Hamme vroeg namelijk een jonge Pool om twee testplaten te maken voor het verhaal De man die sterven zou. Ze overtuigden hem om samen een nieuwe reeks over een buitenaardse Viking te starten. Over Thorgal is overigens nog tot 6 september in het Stripmuseum een andere grote expo, met prachtige schilderwerken van Grzegorz Rosinski, te zien.

Nog een fun fact: in de Waucquez Warenhuizen hangen nu ook twee verschillende covers voor De Chninkel broederlijk naast elkaar. Rosinski was erg fier op de hemelsblauwe versie, zijn grootste doek tot dan toe, en dus erg boos toen bleek dat die verdwenen was bij de uitgeverij. Daarom maakte hij het schilderij opnieuw maar nu met een donkerrode achtergrond om zijn woede te ventileren. Eind 2014 dook de hemelsblauwe versie op bij een veiling in Parijs. Na De Chninkel maakten Van Hamme en Rosinski als ontspanning Western. De Poolse tekenaar schilderde zijn sepiatinten rechtstreeks op de plaat, wat resulteert in enkele kleine meesterwerkjes. 

Naast romans en strips schreef Van Hamme ook films en televisiefeuilletons. Enkele keren overlappen zijn interessegebieden. S.O.S. Geluk, in beeld gezet door debutant Griffo, werd eerst afgewezen als televisieserie. Het zou later het begin betekenen van de auteurscollectie Vrije Vlucht bij uitgeverij Dupuis. De Meesters van de Gerst was aanvankelijk een coproductie van RTBF en TF1, verscheen als stripverhaal, werd dan toch opgenomen voor televisie en inspireerde tenslotte nog een roman.

Dat van Largo Winch tussen 1977 en 1984 zes onsuccesvolle romans verschenen, is allicht bekend. Minder bekend is waarschijnlijk dat Van Hamme daarvoor al een stripreeks rond de stinkrijke playboy wou opzetten. Wanneer hoofdredacteur Greg in New York op prospectie gaat om nieuw leven te blazen in het blad Kuifje, mag Van Hamme mee. Hij ontmoet er de Amerikaan John Prentice die enkele testplaten maakt voor het verhaal De rijkste man ter wereld. Prentice is echter overduidelijk een dagbladtekenaar en het resultaat ontgoochelt Van Hamme. Wanneer Philippe Francq later wel enthousiast is over de romans, krijgt Largo Winch alsnog een derde leven. 

Moeten ook nog vermeld worden: de allereerst plaat van XIII door Vance, een recent ontdekte testplaat van Blake en Mortimer door Jean Pleyers en de reeksen Lady S. en Wayne Shelton, die wat verstopt zijn in een gangetje. Hoe succesvol Jean Van Hamme is, blijkt wel uit de heruitgaves door Éditions d’Artège van Tony Stark van tekenaar Aidans. Plots mocht de destijds totaal onbekende scenarist wel vermeld worden in de credits…

De scenografie van Jean Van Hamme, reiziger zonder grenzen is strak en wit. De afwisselende tekenstijlen zorgen er voor dat je toch niet het gevoel krijgt dat je weeral naar een reeks stripplaten aan het kijken bent. Wel erg vreemd: bij een expo over een scenarioschrijver zou je toch verwachten dat er ergens dieper wordt ingegaan op zijn werkwijzes of hoe hij zijn scenario’s aan zijn tekenaars levert. Wat dat betreft werden we wijzer uit de vier platen die Van Hamme voor het Franse stripmaandblad Casemate becommentarieerde. Een vertaling kun je hier lezen.

Jean Van Hamme, reiziger zonder grenzen, nog tot en met 29 november 2015 in het Belgisch Stripcentrum.
Meer info op www.stripmuseum.be. Dit stuk verscheen eerder op Stripelmagazine.