The great hall by the wall: de Hansa Tonstudios in Berlijn
“Een gigantische balzaal
waar nog geesten uit de oorlog rondspookten”
Een witte muur in de inkomhal met gouden platen van Peter Maffay, Falco en Lou Bega. Dat is het eerste wat een bezoeker van de Hansa Tonstudios in Berlijn ziet. Zij verraden echter maar een fractie van de muziekgeschiedenis die in de Köthener Strasse, vlakbij de Potsdamer Platz, geschreven werd.
De beroemde Hansa studio’s zijn goed verstopt. In de hal van het gebouw aan de Köthener Strasse 38 duidt enkel een gouden plaat met de naam van de studio erop dat we het juiste gebouw binnen gewandeld zijn. Im 4. Obergeschoss müssen wir sein. Alex Wende, hoofd van de studio, opent de deur. Eigenlijk hebben we het druk, zegt hij, we zijn enkele reparaties en updates aan het uitvoeren. Maar jullie mogen gerust even rond kijken. En ondertussen kan ik wel wat vertellen over de geschiedenis van de studio, want dat willen jullie waarschijnlijk ook graag horen?
SS-balzaal
In 1972 verhuizen de broers Thomas en Peter Meisel, zonen van een operettecomponist, hun muziekstudio van de wijk Halensee naar het Verbandshaus der Baugeschäfte von Groß-Berlin, het vakbondshuis van Berlijnse bouwondernemingen, dat in 1910 werd voltooid. Pronkstuk van het gebouw is de Meistersaal, waar concerten en lezingen plaatsvonden. Hier vestigen de broers Meisel hun Studio 2, een grootse opnameruimte met een prachtig donkere akoestiek - en een historische ambiguïteit: de nazi’s hadden haar tijdens de Tweede Wereldoorlog nog gebruikt als balzaal.
Eind jaren zeventig geraakt Hansa onder muzikanten bekend als ‘the great hall by the wall’. Het Verbandshaus lag namelijk aan de rand van wat dan West-Berlijn is, binnen schotsafstand van de Oost-Duitse grenswachten vijftig meter verderop. “Dat was heel exotisch voor veel Engelse en Amerikaanse artiesten. Sommigen dachten dat ze kogelvrije vesten en helmen nodig zouden hebben,” vertelde Tom Müller, geluidstechnicus in de studio sinds het prille begin, aan de Los Angeles Times.
Eind jaren zeventig geraakt Hansa onder muzikanten bekend als ‘the great hall by the wall’. Het Verbandshaus lag namelijk aan de rand van wat dan West-Berlijn is, binnen schotsafstand van de Oost-Duitse grenswachten vijftig meter verderop. “Dat was heel exotisch voor veel Engelse en Amerikaanse artiesten. Sommigen dachten dat ze kogelvrije vesten en helmen nodig zouden hebben,” vertelde Tom Müller, geluidstechnicus in de studio sinds het prille begin, aan de Los Angeles Times.
“David Bowie vond het prachtig om uit het raam
naar de Berlijnse Muur en de Oost-Duitse soldaten te kijken.”
Technicus Conrad Hensel
naar de Berlijnse Muur en de Oost-Duitse soldaten te kijken.”
Technicus Conrad Hensel
Producer Dave Meegan nam in 1985 de plaat Misplaced Childhood van Marillion op in de Hansa studio’s. Op de website van de band vertelt hij: “Ik herinner me dat ik, toen ik aankwam in Berlijn in februari 1985, vooral getroffen was door de ongelooflijke levendigheid en energie van de stad. Elke dag volgde ik de met graffiti bedekte muur van het Hervis Hotel naar de studio om de hoek. Door het raam van mijn hotelkamer kon ik over de muur het niemandsland en daarachter de wachttorens en patrouilles zien.” Ook vanuit de controlekamer van de studio was de Muur zichtbaar. “Het schijnt dat David Bowie het prachtig vond om uit het raam naar de Berlijnse Muur en de Oost-Duitse soldaten te kijken,” aldus technicus Conrad Hensel.
“Heroes”
De naam is gevallen: de Hansa studio’s zouden waarschijnlijk minder beroemd zijn geworden zonder de passage van David Bowie en Iggy Pop. Eind 1976 proberen ze van hun drugverslavingen af te geraken in de Duitse hoofdstad. Iggy Pop vertelde toen aan een bezoekende journalist van muziektijdschrift Rolling Stone: “Ik wou altijd al naar Duitsland gaan, zelfs toen ik nog maar een knulletje was. Net zoals sommige kerels altijd al wisten dat ze… jurken wilden dragen.”
Bowie en Pop maken in West-Berlijn samen enkele van hun beste platen: Bowie’s Berlijntrilogie, bestaande uit de albums Low, “Heroes” en Lodger, en Iggy Pops beste soloplaten, The Idiot en Lust For Life. De titeltrack van “Heroes”, een liefdesverhaal over twee geliefden die over de Berlijnse Muur willen ontsnappen naar een beter leven, werd het officieuze lijflied van de Berlijners toen de Muur viel in 1989.
Speed freaks en spoken
Internationale popsterren zoals Depeche Mode, Siouxsie & The Banshees, Alphaville, Killing Joke en Marillion volgen in het spoor van Bowie en Pop. Allemaal vallen ze voor de Meistersaal, een zaal met een fantastische akoestiek in een bruisende stad. Dave Meegan: “De kamer waar we de drums opnamen, een grote oude balzaal, had een fantastische klank. De stad zelf was een ongelooflijk inspirerende plaats. We hebben ons goed geamuseerd in de drie maanden dat we in Berlijn hebben gewerkt. We zijn er aan de andere kant waarschijnlijk ook allemaal minstens drie jaar ouder geworden.”
“Deze stad lijkt alles te zijn wat Londen niet is.
De mensen hebben er drive en fantasie en een ziel.”
Nick Cave over Berlijn
De mensen hebben er drive en fantasie en een ziel.”
Nick Cave over Berlijn
Midden jaren tachtig verhuizen ook Nick Cave en zijn begeleidingsband, de Bad Seeds, naar West-Berlijn. Ze nemen drie albums in de Hansa studio’s op: The Firstborn Is Dead, Your Funeral… My Trial en Tender Prey. “Ik weet niet goed waarom, maar deze stad lijkt alles te zijn wat Londen niet is. De mensen hebben er drive en fantasie en een ziel,” vertelde Cave aan Melody Maker. Ook drummer Thomas Wydler herinnert zich nog levendig de broeierige atmosfeer: “Het was toen vierentwintig uur per dag opendeur bij de Hansa studio. Mensen vielen binnen, speed freaks, vrienden, dealers - iedereen wandelde gewoon binnen!”
Na de val van de Muur hoopt U2 nieuwe inspiratie te vinden in Berlijn. De opnamesessies verlopen echter moeizaam door de verschillende muzikale richtingen die de bandleden uit willen. De doorbraak vindt plaats na het geïmproviseerde samen schrijven van de hit One. “Op het moment dat we het aan het opnemen waren, kreeg ik een heel sterk gevoel van de kracht van het nummer,” aldus gitarist The Edge in het boek U2 by U2. “We waren allemaal samen aan het spelen in de grote opnamestudio, een gigantische, griezelige balzaal waar nog geesten uit de oorlog rondspookten, en alles viel op z’n plaats.”
Na de val van de Muur hoopt U2 nieuwe inspiratie te vinden in Berlijn. De opnamesessies verlopen echter moeizaam door de verschillende muzikale richtingen die de bandleden uit willen. De doorbraak vindt plaats na het geïmproviseerde samen schrijven van de hit One. “Op het moment dat we het aan het opnemen waren, kreeg ik een heel sterk gevoel van de kracht van het nummer,” aldus gitarist The Edge in het boek U2 by U2. “We waren allemaal samen aan het spelen in de grote opnamestudio, een gigantische, griezelige balzaal waar nog geesten uit de oorlog rondspookten, en alles viel op z’n plaats.”
“Nog niks veranderd”
Midden jaren negentig besloot Thomas Meisel de Meistersaal in zijn oorspronkelijke staat te restaureren. Tegenwoordig wordt de zaal gebruikt voor chique recepties en prestigieuze concerten. Omstreeks dezelfde tijd werd de nabijgelegen Potsdamer Platz heraangelegd tot het moderne centrum van Berlijn dat het nu is.
Ondanks hun goede ligging zijn er toch geen bordjes die nieuwsgierige toeristen de weg tonen naar de beroemde studio’s. Daar is een goede reden voor: Hansa is geen museum, wel een nog actieve studio. Er worden nog steeds platen gemaakt in de grote Studio 1, de twee kleinere studio’s en de veel gebruikte mixkamer. Zo nam Supergrass er in 2008 hun album Diamond Hoo Ha op. “Het was er allemaal nog niet zoveel veranderd sinds de jaren zeventig - het meubilair was er niet afgestoft, een boel spullen werkte niet,” vertelde drummer Danny Goffey aan MusicRemedy.com. “Het mengpaneel was behoorlijk om zeep, dus het duurde drie of vier dagen voor we onze eerste backing track klaar hadden. Maar de sfeer was geweldig.”
Ondanks hun goede ligging zijn er toch geen bordjes die nieuwsgierige toeristen de weg tonen naar de beroemde studio’s. Daar is een goede reden voor: Hansa is geen museum, wel een nog actieve studio. Er worden nog steeds platen gemaakt in de grote Studio 1, de twee kleinere studio’s en de veel gebruikte mixkamer. Zo nam Supergrass er in 2008 hun album Diamond Hoo Ha op. “Het was er allemaal nog niet zoveel veranderd sinds de jaren zeventig - het meubilair was er niet afgestoft, een boel spullen werkte niet,” vertelde drummer Danny Goffey aan MusicRemedy.com. “Het mengpaneel was behoorlijk om zeep, dus het duurde drie of vier dagen voor we onze eerste backing track klaar hadden. Maar de sfeer was geweldig.”
Daarmee heeft hij direct de voornaamste reden aangegeven waarom bands als Green Day, Snow Patrol en R.E.M. naar Berlijn trekken om platen op te nemen. De geschiedenis van de studio is een belangrijke aantrekkingsfactor. “Natuurlijk is het mooi dat U2 hier Achtung Baby heeft opgenomen, dat de mannen van Depeche Mode hier dronken door de dakgoot kropen en dat R.E.M. hier net geweest is,” zo vertrouwde Bas Kennis, toetsenist en gitarist bij de Nederlandse band Bløf, de Provinciale Zeeuwse Courant toe bij de opnames van hun plaat Alles Blijft Anders in 2011. “Popmuziek is altijd gebaat bij een goed verhaal.”
Überlin: tien beroemde songs uit de Hansa studio’s
klik op de hoesjes om de nummers op YouTube te bekijken
Dit artikel werd geschreven in het kader van mijn opleiding journalistiek aan Lessius Mechelen en verscheen ook - met een veel mooiere opmaak - in ons magazine, dat hier online te lezen is.